Wat is systemisch werken?
Waarom en waartoe?
Problemen, belemmerende patronen en dilemma’s van mensen en organisaties staan niet op zich zelf. Er zijn vaak meer personen, afdelingen of organisaties bij betrokken. Ook de grotere maatschappelijke krachtenvelden hebben hun invloed. De voorgeschiedenis speelt een rol en tal van andere factoren die soms lastig grijpbaar zijn of meer gevoelsmatig dan concreet.
Met systemisch werk wordt het ongrijpbare grijpbaar. De relevante relaties, tussen mensen, aspecten en gebeurtenissen rondom de vraagstelling van iemand, een team of organisatie worden inzichtelijk in beeld gebracht. De dynamiek en de opgetreden stagnatie wordt begrijpelijk. Dat, in combinatie met interventies die het systemisch werk heeft voortgebracht, brengt nieuwe perspectieven en oplossingsrichtingen in beeld. Werkvormen, zoals een opstelling, kunnen vaak al direct een structurele impact hebben en een nieuwe beweging in gang zetten. Of ze helpen de richting te vinden die daarna verder concreet kan worden uitgewerkt.
Systemisch werk zou je een vorm van ‘bewegingsleren’ kunnen noemen, een woord dat Wibe Veenbaas van Phoenix opleidingen introduceerde. Het gaat er hierbij om tevoorschijn te laten komen wat de boel vastzet en wat weer beweging kan brengen. Dit doe je in systemisch werk door een houding van ‘niet weten’ aan te nemen en werkvormen in te zetten die aan het licht brengen wat je nog niet wist of had gezien. Er wordt niet gedacht in termen van goed/fout oordelen. De blik is op heelheid of heelwording gericht.
Hoe werkt het?
Het systemisch werk heeft de afgelopen tientallen jaren (ik werk er nu 20 jaar mee) al tot ongelofelijk veel vernieuwende inzichten geleid die ook steeds meer worden toegepast. Zo heeft systemisch werk bijgedragen in de ontwikkeling van verbindend leiderschap, het helpen van schijnbaar onoverbrugbare tegenstellingen in teams en meer. Er vloeien vele werkvormen uit voort, maar een belangrijke basisvorm is die van de opstelling. In een opstelling worden de posities van mensen en factoren ten opzichte van elkaar in beeld gebracht. Door het onderzoeken van de opstelling en het plegen van interventies in de opstelling worden knelpunten en oplossingen gevonden.
Er zijn verschillende manieren om een opstelling te maken, individueel of met een groep, op papier, met figuren op tafel of anderszins. Ook voor de interventies en oplossingsrichtingen bestaan verschillende mogelijkheden.
Organisatieopstellingen hebben als focus de dynamieken en dilemma’s in en rond de organisatie, die van invloed zijn op het functioneren, het resultaat en de bewegingsrichting van een team of de organisatie. Bij familieopstellingen ligt de nadruk op de achtergrond van persoonlijke patronen in de familie van herkomst met als doel een helpende beweging te vinden op persoonlijk niveau. Er worden ook mengvormen opgesteld.
Wanneer?
Systemisch werk, zowel diagnostisch, inzicht gevend of met opstellingen en andere werkvormen, kan deel uitmaken van ieder begeleidingstraject.
